КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН МЫЙЗАМЫ

Бишкек шаары, 2023-жылдын 9-августу № 175

Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары, ардак наамдары жана мамлекеттик сый акылары жөнүндө

1-глава. Жалпы жоболор

1-берене.

1. Ушул Мыйзам Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктарынын, ардак наамдарынын жана мамлекеттик сый акыларынын укуктук статусун, сыйлангандардын укуктарын жана милдеттерин аныктайт, Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары менен сыйлоого, ардак наамдарын ыйгарууга жана мамлекеттик сый акыларды берүүгө байланышкан мамилелерди жөнгө салат.

Башка мыйзамдарда мамлекеттик сыйлыктарды, ардак наамдарды жана мамлекеттик сый акыларды киргизүүгө жана белгилөөгө жол берилбейт.

2. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары, ардак наамдары жана мамлекеттик сый акылары сыйлоонун жана мамлекетти, демократиялык коомду, элдин биримдигин коргоого жана чыңдоого, өлкөнүн экономикалык, интеллектуалдык жана руханий потенциалын арттырууга кошкон салымын, ошондой эле коомдук, гуманитардык, кайрымдуулук иштеринде, илим жана техника, адабият, билим берүү, маданият, искусство, медицина, архитектура, спорт чөйрөлөрүндө жана башка тармактарда мамлекетке жана элге сиңирген эмгегин таануунун эң жогорку формасы болуп саналат.
3. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле Кыргыз Республикасына жана элге сиңирген эмгеги бар чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактары сыйланат.

Кыргыз Республикасынын ардак наамдары, Кыргыз Республикасынын жаранына, чет өлкөлүк жаранга же жарандыгы жок адамга ыйгарылуучу "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ишкери" ардак наамын кошпогондо, Кыргыз Республикасынын жарандарына көп жылдык үзүрлүү эмгеги жана тиешелүү тармакты же иш чөйрөсүн өнүктүрүүгө сиңирген эмгеги үчүн ыйгарылат.

Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сый акылары Кыргыз Республикасынын жарандарына көрүнүктүү ачылыштары жана илимий жетишкендиктери, мазмуну боюнча терең жана формасы боюнча айырмаланган чыгармачыл иштери үчүн ыйгарылат.

4. Мамлекеттик сыйлыктардын, ардак наамдардын жана мамлекеттик сый акылардын белгилеринин, алардын документтеринин сыпаттамасы жана үлгүлөрү, ошондой эле мамлекеттик сыйлыктарга, ардак наамдарга жана мамлекеттик сый акыларга көрсөтүү, мамлекеттик сыйлыктарды, ардак наамдарды жана мамлекеттик сый акыларды, алардын актыларын жана документтерин тапшыруу, эсепке алуу жана сактоо, дубликаттарды берүү, сыйлоо жана ыйгаруу жөнүндө жарлыктарды жокко чыгаруу тартибине байланышкан жоболор Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан бекитилет.
5. Мамлекеттик сыйлыктардын жана ардак наамдардын, мамлекеттик сый акылардын аталыштары мамлекеттик жана расмий тилдерде белгиленет.

2-глава. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары, ардак наамдары жана мамлекеттик сый акылары

2-берене.

1. Ушул Мыйзамда белгиленген "Кыргыз Республикасынын Баатыры" Кыргыз Республикасынын эң жогорку артыкчылык даражасы, "Ата Мекен Баатыры" жана "Эмгек Баатыры" артыкчылык даражалары, ордендер, медалдар, Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары болуп саналат.
2. Кыргыз Республикасынын төмөнкүдөй мамлекеттик сыйлыктары уюштурулат, алар төмөнкү категорияларга бөлүнөт:

1) жогорку категориядагы мамлекеттик сыйлык - "Кыргыз Республикасынын Баатыры" Кыргыз Республикасынын эң жогорку артыкчылык даражасы;

2) өзгөчө категориядагы мамлекеттик сыйлыктар:

а) "Ата Мекен Баатыры" Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражасы;

б) "Эмгек Баатыры" Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражасы;

3) биринчи категориядагы мамлекеттик сыйлыктар:

а) I даражадагы "Манас" ордени;

б) II даражадагы "Манас" ордени;

в) III даражадагы "Манас" ордени;

г) "Курманжан Датка" ордени;

д) "Данакер" ордени;

е) I даражадагы "Эрдик" ордени;

ж) II даражадагы "Эрдик" ордени;

з) III даражадагы "Эрдик" ордени;

и) "Даңк" ордени;

к) "Достук" ордени;

л) "Баатыр эне" ордени;

4) экинчи категориядагы мамлекеттик сыйлыктар:

а) "Даңк" медалы;

б) "Эне даңкы" медалы;

5) үчүнчү категориядагы мамлекеттик сыйлык - Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы.

3. Кыргыз Республикасынын төмөнкүдөй ардак наамдары уюштурулат, алар төмөнкү категорияларга бөлүнөт:

1) биринчи категориядагы ардак наамдар:

а) "Кыргыз Республикасынын эл артисти";

б) "Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу";

в) "Кыргыз Республикасынын эл акыны";

г) "Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү";

2) экинчи категориядагы ардак наамдар:

а) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти";

б) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген дарыгери";

в) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ойлоп табуучусу";

г) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген куруучусу";

д) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген мугалими";

е) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген юристи";

ж) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген экономисти";

з) "Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер";

и) "Кыргыз Республикасынын илимине эмгек сиңирген ишмер";

к) "Кыргыз Республикасынын геология кызматына эмгек сиңирген кызматкер";

л) "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик кызматына эмгек сиңирген кызматкер";

м) "Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоосуна эмгек сиңирген кызматкер";

н) "Кыргыз Республикасынын жергиликтүү өз алдынча башкаруусуна эмгек сиңирген кызматкер";

о) "Кыргыз Республикасынын билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер";

п) "Кыргыз Республикасынын жаратылышты коргоосуна эмгек сиңирген кызматкер";

р) "Кыргыз Республикасынын өнөр жайына эмгек сиңирген кызматкер";

с) "Кыргыз Республикасынын байланышына эмгек сиңирген кызматкер";

т) "Кыргыз Республикасынын айыл чарбасына эмгек сиңирген кызматкер";

у) "Кыргыз Республикасынын калкты тейлөө чөйрөсүнө эмгек сиңирген кызматкер";

ф) "Кыргыз Республикасынын транспортуна эмгек сиңирген кызматкер";

х) "Кыргыз Республикасынын дене тарбия жана спортуна эмгек сиңирген кызматкер";

ц) "Кыргыз Республикасынын Жарандык коргонуусунун мамлекеттик тутумунун эмгек сиңирген кызматкери";

ч) "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ишкери".

4. Кыргыз Республикасынын төмөнкүдөй мамлекеттик сый акылары уюштурулат:

1) Кыргыз Республикасынын илим жана техника жаатындагы мамлекеттик сыйлыгы;

2) Кыргыз Республикасынын адабият жана искусство жаатындагы Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгы.

3-берене.

1. "Кыргыз Республикасынын Баатыры" Кыргыз Республикасынын эң жогорку артыкчылык даражасы Кыргыз Республикасынын жарандарына Кыргыз Республикасынын эркиндиги, көз карандысыздыгы жана гүлдөп-өркүндөшү үчүн жасалган эрдиги менен байланышкан мамлекетке жана коомго сиңирген өзгөчө эмгеги үчүн ыйгарылат.
2. "Кыргыз Республикасынын Баатыры" эң жогорку артыкчылык даражасы "Ак Шумкар" өзгөчө белгисин жана тиешелүү ырастаманы тапшыруу менен бир жолу ыйгарылат.
3. "Ак Шумкар" өзгөчө белгиси төштүн сол тарабына "Ата Мекен Баатыры" жана "Эмгек Баатыры" өзгөчө белгилеринин үстүнө тагылат.

4-берене.

1. "Ата Мекен Баатыры" Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражасы аскер кызматчыларына жана укук коргоо органдарынын кызматкерлерине, ошондой эле Кыргыз Республикасынын башка жарандарына мамлекеттин эгемендүүлүгүн жана аймактык бүтүндүгүн коргоо, өлкөнүн коопсуздугун жана коргонуу жөндөмдүүлүгүн камсыз кылуу, адамдарды куткаруу, коомдук тартипти сактоо жана кылмыштуулукка каршы күрөшүү боюнча өмүр тобокелдиги менен коштолгон шарттарда аскердик, кызматтык же жарандык парзын аткарууда жасаган жан аябас эрдиги үчүн ыйгарылат.
2. "Ата Мекен Баатыры" артыкчылык даражасы ушундай эле аталыштагы өзгөчө белгини жана тиешелүү ырастаманы тапшыруу менен бир жолу ыйгарылат.
3. "Ата Мекен Баатыры" өзгөчө белгиси төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын ордендеринин жана медалдарынын үстүнө тагылат.

5-берене.

1. "Эмгек Баатыры" Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражасы Кыргыз Республикасынын жарандарына өлкөнү социалдык-экономикалык жана гуманитардык өнүктүрүүдө, анын ичинде өнөр жай жана айыл чарба өндүрүшүн, транспортту, курулушту, илимди, маданиятты, билим берүүнү жана саламаттык сактоону, ошондой эле иштин башка тармактарын өнүктүрүүдөгү көрүнүктүү салымы үчүн ыйгарылат.
2. "Эмгек Баатыры" артыкчылык даражасы ушундай эле аталыштагы өзгөчө белгини жана тиешелүү ырастаманы тапшыруу менен бир жолу ыйгарылат.
3. "Эмгек Баатыры" өзгөчө белгиси төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын ордендеринин жана медалдарынын үстүнө тагылат.

6-берене.

1. "Манас" ордени менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдар Кыргыз Республикасынын гүлдөп-өркүндөшүнө өбөлгө түзгөн мамлекетке жана элге сиңирген эмгеги үчүн, мамлекетти жана демократиялык коомду, элдин биримдигин коргоого жана чыңдоого, өлкөнүн экономикалык, руханий жана интеллектуалдык потенциалын арттырууга кошкон салымы үчүн сыйланат.
2. "Манас" орденинин 3 даражасы бар:

1) I даражадагы "Манас" ордени;

2) II даражадагы "Манас" ордени;

3) III даражадагы "Манас" ордени.

"Манас" ордени менен сыйлоо III даражадан I даражага карата - ырааттуу жүргүзүлөт.

Өзгөчө учурларда Кыргыз Республикасынын Президенти ушул бөлүктө белгиленген ырааттуулукту сактабастан жарандарды "Манас" ордени менен сыйлай алат.

3. "Манас" ордени төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын башка ордендеринин жана медалдарынын алдына тагылат.

7-берене.

1. "Курманжан Датка" ордени менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдар коомдук-саясий иште сиңирген эмгеги жана эмгектик жетишкендиктери, мамлекетти коргоого жана чыңдоого кошкон салымы, элдин биримдиги, өсүп келе жаткан муунду өз Мекенин сүйүү жана урматтоо рухунда тарбиялагандыгы үчүн сыйланат.
2. "Курманжан Датка" ордени төштүн сол тарабына "Манас" орденинен кийин тагылат.

8-берене.

1. "Данакер" ордени менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдар элдердин ортосундагы тынчтыкты, достукту жана кызматташтыкты чыңдоого кошкон зор салымы, улуттар аралык ынтымакты сактоо боюнча өзгөчө үзүрлүү иши, өлкөнүн илимин жана экономикалык потенциалын өнүктүрүүгө сиңирген эмгеги, улуттук маданияттарды жакындаштыруу жана өз ара байытуу, мамлекеттердин ортосундагы достук мамилелерди чыңдоо боюнча жигердүү иши үчүн сыйланат.
2. "Данакер" ордени төштүн сол тарабына "Курманжан Датка" орденинен кийин тагылат.

9-берене.

1. "Эрдик" ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары адамдарды куткарууда, өлкөнүн коопсуздугун жана коргонуу жөндөмдүүлүгүн камсыз кылууда, коомдук тартипти сактоодо, кылмыштуулукка каршы күрөшүүдө, табигый кырсыктар, өрт, кыйроолор жана башка өзгөчө кырдаалдар учурунда көрсөткөн жан аябас жосуну, каармандыгы жана эрдиги үчүн, ошондой эле өмүр тобокелдиги менен коштолгон шарттарда аскердик, кызматтык же жарандык парзын аткарууда жасаган тайманбас жана чечкиндүү аракеттери үчүн сыйланат.
2. "Эрдик" орденинин 3 даражасы бар:

1) I даражадагы "Эрдик" ордени;

2) II даражадагы "Эрдик" ордени;

3) III даражадагы "Эрдик" ордени.

"Эрдик" ордени менен сыйлоо III даражадан I даражага карата - ырааттуу жүргүзүлөт.

Өзгөчө учурларда Кыргыз Республикасынын Президенти ушул бөлүктө белгиленген ырааттуулукту сактабастан жарандарды "Эрдик" ордени менен сыйлай алат.

3. "Эрдик" ордени төштүн сол тарабына "Данакер" орденинен кийин тагылат.

10-берене.

1. "Даңк" ордени менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдар сыйланат:

1) Кыргыз Республикасынын социалдык-экономикалык өнүгүүсүнүн деңгээлин жана элдин бакубаттуулугун жогорулатууга, тынчтыкты жана туруктуулукту сактоого өбөлгө түзгөн сиңирген эмгеги үчүн;

2) илим, билим берүү жана саламаттык сактоо жаатындагы сиңирген эмгеги үчүн;

3) мамлекеттик, кайрымдуулук жана коомдук иш жаатындагы, мыйзамдуулукту, укуктук тартипти, коопсуздукту жана өлкөнүн коргонуу жөндөмдүүлүгүн чыңдоодогу сиңирген эмгеги үчүн;

4) өсүп келе жаткан муунга улуттук маданиятты, искусствону, тарыхты сактоого, жайылтууга жана өнүктүрүүгө жана патриоттук тарбия берүүгө кошкон салымы үчүн;

5) спортту илгерилетүүдө, колдоодо жана жайылтууда сиңирген эмгеги үчүн.

2. "Даңк" ордени төштүн сол тарабына "Эрдик" орденинен кийин тагылат.

11-берене.

1. "Достук" ордени менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдар сыйланат:

1) элдердин ортосундагы достук, социалдык-экономикалык жана маданий-гуманитардык байланыштарды өнүктүрүү, Кыргыз Республикасынын башка мамлекеттер менен ар тараптуу кызматташтыгын чыңдоо ишиндеги жетишкендиктери үчүн;

2) эл аралык, коомдук, кайрымдуулук жана гуманитардык иштердеги жетишкендиктери үчүн;

3) өлкөнүн руханий жана интеллектуалдык потенциалын өнүктүрүүгө жана көбөйтүүгө кошкон жеке салымы, адам укуктарын жана анын социалдык кызыкчылыктарын коргоо боюнча жигердүү иши үчүн.

2. "Достук" ордени төштүн сол тарабына "Даңк" орденинен кийин тагылат.

12-берене.

1. "Баатыр эне" ордени менен жети жана андан ашык баланы төрөгөн жана татыктуу тарбиялаган, балдардын ден соолугу, билими, дене бой жана адептик өнүгүүсү жөнүндө талаптагыдай камкордуктун деңгээлин камсыз кылган энелер -Кыргыз Республикасынын жарандары сыйланат.
2. Ушул берененин 3-бөлүгүнүн 2 жана 3-пункттарында каралган учурлардан тышкары "Баатыр эне" ордени менен сыйлоо жетинчи бала бир жашка чыкканда жана калгандары тирүү болгондо жүргүзүлөт.
3. "Баатыр эне" ордени менен сыйлоодо төмөнкү балдар да эске алынат:

1) мыйзамда белгиленген тартипте асырап алынган балдар, эгерде асырап алгандан кийин 3 жылдан ашык убакыт өтсө жана асырап алынган балдар чогуу жашаса;

2) Ата Мекенди жана анын мамлекеттик кызыкчылыктарын коргоодо, адам өмүрүн сактап калуу, мыйзамдуулукту жана укук тартибин камсыз кылуу боюнча жарандык парзын аткарууда курман болгондор же дайынсыз жоголгондор;

3) күтүлбөгөн жагдайлардын жана бөөдө кырсыктардын кесепетинен каза болгондор (жол-транспорт кырсыгы, өндүрүштөгү жаракаттар, өзгөчө кырдаалдардан алган жаракаттар, оорулардын кесепеттери, киши өлтүрүүлөр жана эне менен балага көз каранды болбогон башка жагдайлар).

4. "Баатыр эне" ордени төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын медалдарынын алдына тагылат.

13-берене.

1. "Даңк" медалы менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдар мамлекеттик же коомдук иште, мамлекеттик же муниципалдык кызматта, өндүрүштүк, илимий-техникалык, чыгармачыл, тарбиялык, коомдук жана кайрымдуулук иштеринде сиңирген өзгөчө эмгеги үчүн сыйланат.
2. "Даңк" медалы төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын ордендеринен кийин тагылат.

14-берене.

1. "Эне даңкы" медалы менен ушул берененин 2-бөлүгүнүн 2 жана 3-пункттарында каралган учурларды кошпогондо, алты баланы төрөгөн жана татыктуу тарбиялаган, алтынчы баласы бир жашка толгон жана калгандары тирүү болгон энелер - Кыргыз Республикасынын жарандары, ошондой эле жетим балдар жана ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелүү балдар үчүн окуу-тарбиялоо мекемелеринде 15 жылдан ашык кынтыксыз иштеген аялдар сыйланат.
2. "Эне даңкы" медалы менен сыйлоодо төмөнкү балдар эске алынат:

1) мыйзамда белгиленген тартипте асырап алынган балдар, эгерде асырап алгандан кийин 3 жылдан ашык убакыт өтсө жана асырап алынган балдар чогуу жашаса;

2) Ата Мекенди жана анын мамлекеттик кызыкчылыктарын коргоодо, адам өмүрүн сактап калуу, мыйзамдуулукту жана укук тартибин камсыз кылуу боюнча жарандык парзын аткарууда курман болгондор же дайынсыз жоголгондор;

3) күтүлбөгөн жагдайлардын жана бөөдө кырсыктардын кесепетинен каза болгондор (жол-транспорт кырсыгы, өндүрүштөгү жаракаттар, өзгөчө кырдаалдардан алган жаракаттар, оорулардын кесепеттери, киши өлтүрүүлөр жана эне менен балага көз каранды болбогон башка жагдайлар).

3. "Эне даңкы" медалы төштүн сол тарабына "Даңк" медалынан кийин тагылат.

15-берене.

1. "Кыргыз Республикасынын эл артисти" ардак наамы көрүнүктүү көркөм образдарды, спектаклдерди, телеспектаклдерди, телефильмдерди, кинофильмдерди, концерттик, эстрадалык, цирк программаларын, музыкалык, телеберүүлөрдө жана радио чыгармаларды жараткан, жалпы элге таанылган артисттерге, музыкалык аткаруучуларга, композиторлорго, дирижерлорго, режиссерлорго, хормейстерлерге, балетмейстерлерге, импровизатор-акындарга, музыкалык, хордук, хореографиялык жана башка жамааттардын көркөм жетекчилерине ыйгарылат.
2. "Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу" ардак наамы ата мекендик адабиятты өнүктүрүүдөгү сиңирген эмгеги, ата мекендик адабиятка көрүнүктүү салым кошкон жана жалпы элге таанылган жогорку көркөм чыгармаларды жаратканы үчүн үчүн жазуучуларга ыйгарылат.
3. "Кыргыз Республикасынын эл акыны" ардак наамы ата мекендик адабиятка көрүнүктүү салым кошкон жана жалпы элге таанылган поэтикалык чыгармачылыкты өнүктүрүүдө, жогорку көркөм чыгармаларды жаратууда сиңирген эмгеги үчүн акындарга ыйгарылат.
4. "Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү" ардак наамы живопистин, скульптуранын, графиканын, монументалдык, декоративдик-колдонмо искусствонун жалпы элге таанылган көрүнүктүү чыгармаларды жараткан сүрөтчүлөргө ыйгарылат.
5. Кыргыз Республикасынын ардак наамына татыктуу болгондорго Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан белгиленген үлгүдөгү төш белги тапшырылат.

Төш белги төштүн оң тарабына Кыргыз Республикасынын башка төш белгилеринин алдына тагылат.

16-берене.

1. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти" ардак наамы, көрүнүктүү чыгармаларды жараткан учурларды кошпогондо, маданият жана искусство жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген, театралдык, музыкалык, кино, теле жана радио жана цирк искусствосу жаатында жалпы элге таанылган жогорку көркөм образдарды, спектаклдерди, кинофильмдерди, телефильмдерди жараткан жогорку кесипкөй артисттерге, дирижерлорго, режиссерлорго, операторлорго, коюучу-сүрөтчүлөргө, костюмдар боюнча сүрөтчүлөргө, үн операторлоруна, хормейстерлерге, балетмейстерлерге, музыкалык аткаруучуларга, концертмейстерлерге, элдик чыгармаларды аткаруучуларга, музыкалык, хордук, хореографиялык жана башка жамааттардын көркөм жетекчилерине ыйгарылат.
2. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген дарыгери" ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген бардык адистиктеги жогорку кесипкөй дарыгерлерге, иш практикасында медициналык илимдин жана техниканын заманбап жетишкендиктерин пайдалануу менен дарылоо-алдын алуу жардамдарын уюштурууда жана көрсөтүүдө сиңирген эмгеги үчүн ыйгарылат.
3. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ойлоп табуучусу" ардак наамы техникалык прогресске жана экономикага олуттуу салым кошкон, өндүрүшкө киргизилген, мамлекеттик мааниси чоң ойлоп табуулар үчүн, ошондой эле көп жылдык үзүрлүү ойлоп табуучулук иши үчүн авторлорго ыйгарылат.
4. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген куруучусу" ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, курулушту, курулуш индустриясын жана архитектураны өнүктүрүүдө, архитектуралык эстеликтерди реставрациялоодо, ошондой эле капиталдык курулуштун натыйжалуулугун жана сапатын жогорулатууда көрүнүктүү эмгектери үчүн, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, курулуш жана курулуш индустриясы, илимий-изилдөө жана долбоорлоо мекемелери, окуу жайлары жана башка органдар жаатындагы жогорку квалификациялуу кызматкерлерге ыйгарылат.
5. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген мугалими" ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, окуучулардын терең билим алышын, алардын чыгармачылык потенциалын өнүктүрүүнү камсыз кылуучу педагогикалык жана тарбиялык иште өзгөчө айырмаланган билим берүү уюмдарынын жогорку кесипкөй мугалимдерине ыйгарылат.
6. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген юристи" ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, мыйзамдуулукту жана укуктук тартипти чыңдоодо, жарандардын укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын коргоодо, укуктук мамлекетти калыптандырууда, юридикалык илимди өнүктүрүүдө, юридикалык кадрларды даярдоодо сиңирген олуттуу эмгеги бар жогорку квалификациялуу юристтерге ыйгарылат.
7. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген экономисти" ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, экономикалык иш жана финансылык иш, мамлекеттик аудит, экономикалык илимди жана финансылык рынокту өнүктүрүү жаатында чоң эмгек сиңирген, мамлекеттик каражаттарды жана мүлктү пайдалануунун натыйжалуулугун жогорулатууда, өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен жогорку квалификациялуу экономисттерге жана ишканалардын, мекемелердин жана уюмдардын адистерине ыйгарылат.
8. "Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер" ардак наамы өзгөчө чыгармаларды жараткан учурларды кошпогондо, адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, маданиятты жана искусствону өнүктүрүүгө, чыгармачыл кадрларды даярдоого олуттуу салым кошкон, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо чоң ийгиликтерге жетишкен жогорку кесипкөй режиссерлорго, композиторлорго, дирижерлорго, балетмейстерлерге, хормейстерлерге, концертмейстерлерге, дизайнерлерге, искусство таануучуларга, жазуучуларга, журналисттерге, сүрөтчүлөргө, декоративдик-колдонмо искусство чеберлерине жана маданият жана искусство мекемелеринин башка кызматкерлерине ыйгарылат.
9. "Кыргыз Республикасынын илимине эмгек сиңирген ишмер" ардак наамы илимдин жана техниканын артыкчылыктуу багыттарын иштеп чыгууга, таанылган илимий мектептерди түзүүгө, илимий кадрларды тарбиялоого жана даярдоого сиңирген эмгеги үчүн илимдин кандидаты же доктору окумуштуулук даражасы бар окумуштууларга, ошондой эле илим жана техника жаатындагы көрүнүктүү эмгектери, техникалык прогресске олуттуу салым кошкон жана жогорку экономикалык натыйжа берген ойлоп табуулары жана ишке киргизилген рационализатордук сунуштары үчүн өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда, ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен конструктордук жана технологиялык уюмдардын, өндүрүштүк жана илимий-өндүрүштүк бирикмелердин, машина куруу, өндүрүштүк жана илимий-изилдөө уюмдарынын, жогорку окуу жайлардын технологиялык борборлорунун жана лабораторияларынын кызматкерлерине ыйгарылат.
10. "Кыргыз Республикасынын геология кызматына эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, пайдалуу кендерди табуу, чалгындоо жана өнөр жайлык өздөштүрүүгө өткөрүп берүү, гидрогеология жана инженердик геология, экологиялык таза технологияларды иштеп чыгуу жана киргизүү, геологиялык илимди өнүктүрүү жаатында айырмаланган, өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жетишкен геологиялык, геофизикалык, гидрогеологиялык, топографиялык-геодезиялык уюмдардын, илимий-изилдөө мекемелеринин жана окуу жайларынын жогорку кесипкөй инженердик-техникалык кызматкерлерине жана кызматчыларына ыйгарылат.
11. "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик кызматына эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы мамлекеттик кызматта 15 жылдан кем эмес иштеген, мамлекеттик кызмат жаатында сиңирген зор эмгеги, мамлекеттик кызмат көрсөтүүнү өнүктүрүүгө кошкон олуттуу салымы, мамлекеттик кызмат системасын өркүндөткөндүгү жана мамлекеттик органдын ишинин натыйжалуулугун жогорулатууда олуттуу ийгиликтерге жетишкендиги үчүн мамлекеттик кызматчыларга ыйгарылат.
12. "Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоосуна эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы саламаттык сактоо тармагында 15 жылдан кем эмес иштеген, өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда чоң ийгиликтерге жетишкен, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, ведомстволук таандыктыгына карабастан саламаттык сактоо уюмдарынын медициналык кызматкерлерине ыйгарылат.
13. "Кыргыз Республикасынын жергиликтүү өз алдынча башкаруусуна эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы 15 жылдан кем эмес иштеген, жергиликтүү өз алдынча башкаруу чөйрөсүндө мамлекеттик саясатты иштеп чыгууда жана ишке ашырууда кошкон зор салымы жана сиңирген эмгеги, муниципалдык кызмат системасын өркүндөткөндүгү жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ишинин натыйжалуулугун жогорулатууда ийгиликтери үчүн жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, мамлекеттик органдардын жана коомдук уюмдардын кызматкерлерине ыйгарылат.
14. "Кыргыз Республикасынын билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, ушул чөйрөдө 15 жылдан кем эмес иштеген билим берүү уюмдарынын, билим берүүнү башкаруу органдарынын, билим берүү системасынын илимий-изилдөө институттарынын жогорку кесипкөй илимий-педагогикалык жана башка кызматкерлерине педагогикалык жана тарбиялоо ишине, инновациялык окуу-методикалык куралдарды, программаларды, методикаларды түзүүдө сиңирген эмгеги, билим берүү процессин илимий-методикалык камсыздоого катышкандыгы үчүн ыйгарылат.
15. "Кыргыз Республикасынын жаратылышты коргоосуна эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, айлана-чөйрөнү коргоо жана жаратылышты сарамжалдуу пайдалануу жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген жаратылышты коргоо органдарынын жогорку кесипкөй кызматкерлерине, экологиялык проблемалар менен иштеген илимий-изилдөө жана башка мекемелердин кызматкерлерине жаратылыш ресурстарын сактоодо, аз калдыктуу жана калдыксыз курулмаларды иштеп чыгууда жана өздөштүрүүдө, өсүмдүктөр жана жаныбарлар дүйнөсүн сактоодо сиңирген эмгеги үчүн ыйгарылат.
16. "Кыргыз Республикасынын өнөр жайына эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы чийки затты казып алууда, продукция өндүрүүдө, анын сапатын жакшыртууда сиңирген эмгеги үчүн бул тармакта 10 жылдан кем эмес иштеген, экономиканын өнөр жай тармактарынын түрдүү уюмдарынын, кен казуу өнөр жайынын жогорку кесипкөй жумушчуларына, мастерлерине, инженердик-техникалык кызматкерлерине, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, бул тармакта 15 жылдан кем эмес иштеген энергетика жана өнөр жай жаатындагы жумушчуларга жана инженердик-техникалык кызматкерлерге, ошондой эле илимдин жана техниканын жетишкендиктерин ишке киргизүүнүн, технологияны өркүндөтүүнүн, өндүрүштүк процесстерди механикалаштыруунун жана автоматташтыруунун эсебинен өндүрүштүн натыйжалуулугун жогорулатууда, продукция чыгарууну көбөйтүүдө жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен мамлекеттик органдардын, илимий-изилдөө, технологиялык, долбоордук-конструктордук уюмдардын кызматкерлерине ыйгарылат.
17. "Кыргыз Республикасынын байланышына эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы байланыш каражаттарын өнүктүрүүдө, модернизациялоодо, эксплуатациялоодо, калкты тейлөөнү жакшыртууда, принциптүү жаңы жогорку натыйжалуу техниканы жана технологияны иштеп чыгууда жана киргизүүдө сиңирген олуттуу эмгеги бар, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, бул чөйрөдө 15 жылдан кем эмес иштеген, телекоммуникация, көрсөтүү, почта байланышы, байланыштын курулуш, оңдоо, долбоорлоо ишканалары жаатындагы, байланыш жаатындагы мамлекеттик башкаруу органдарынын жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.
18. "Кыргыз Республикасынын айыл чарбасына эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы айыл чарба өндүрүшү тармактарын өнүктүрүүдө: илимдин, техниканын жетишкендиктерин, алдыңкы тажрыйбаны жана чарба жүргүзүүнүн жаңы ыкмаларын ишке киргизүүнүн негизинде түшүмдүүлүктү, жердин күрдүүлүгүн жогорулатууга, мамлекетке жана калкка жогорку сапаттагы айыл чарба продукциясын сатууда олуттуу ийгиликтерге жетишкен, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, бул чөйрөдө 15 жылдан кем эмес иштеген, мамлекеттик органдардын, агрардык өнөр жай комплексинин жана айыл чарба жаатындагы башка уюмдардын жогорку кесипкөй кызматкерлерине, ошондой эле агрардык реформаны жүргүзүүгө жигердүү катышкан адамдарга ыйгарылат.
19. "Кыргыз Республикасынын калкты тейлөө чөйрөсүнө эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, калкты тейлөө чөйрөсүндө 15 жылдан кем эмес иштеген, калкка турмуш-тиричилик, соода, турак жай, коммуналдык жана башка кызматтарды көрсөтүүдө, кызмат көрсөтүүлөрдүн жаңы түрлөрүн, тейлөөнүн формаларын жана методдорун иштеп чыгууда жана ишке киргизүүдө, жарандарга социалдык жардамды жана аларды пенсия менен камсыздоону уюштурууда, маданий-эс алуу ишин жана туризмди өнүктүрүүдө сиңирген олуттуу эмгеги үчүн калкты тейлөө чөйрөсүндөгү мекемелердин жана уюмдардын жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.
20. "Кыргыз Республикасынын транспортуна эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы өндүрүштүк тапшырмаларды аткарууда, кыймылдын коопсуздугун камсыз кылууда өндүрүштүн натыйжалуулугун жогорулатууда жана транспорт каражаттарын пайдаланууну жакшыртууда сиңирген эмгеги үчүн илимдин, техниканын жетишкендиктерин жана эмгектин алдынкы методдорун өндүрүшкө киргизүүнүн негизинде жогору көрсөткүчтөргө жетишкен, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, транспорт тармагында 15 жылдан кем эмес иштеген, темир жол, аба, суу, автомобиль жана транспорттун башка түрлөрүнүн, мамлекеттик органдардын, илимий-изилдөө жана долбоордук уюмдардын, окуу жайларынын жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.
21. "Кыргыз Республикасынын дене тарбия жана спортуна эмгек сиңирген кызматкер" ардак наамы дене тарбия жана спорт жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген, дене тарбияны жана спортту өнүктүрүүгө, калктын дене тарбия системасын, массалык спортту, жогорку жетишкендиктеги спортту өркүндөтүүгө, кадрларды даярдоого жана квалификациясын жогорулатууга, дене тарбияны жана спортту өнүктүрүүнүн актуалдуу маселелери боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүүгө сиңирген олуттуу эмгеги үчүн, дене тарбияны жана спортту өнүктүрүүнү камсыз кылуучу уюштуруу-методикалык, окутуу-машыктыруу, тарбиялоо, инженердик-техникалык, илимий-педагогикалык жана чарбалык иштеги көрүнүктүү жетишкендиктери үчүн дене тарбия жана спорт мекемелеринин жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.
22. "Кыргыз Республикасынын Жарандык коргонуусунун мамлекеттик тутумунун эмгек сиңирген кызматкери" ардак наамы авариялардын, кыйроолордун жана табигый кырсыктардын алдын алууда жана алардын кесепеттерин жоюуда ынтаасын коюп иштегени үчүн, башкаруу органдарын, авариялык-куткаруу кызматтарынын күчтөрүн жана каражаттарын, авариялык-куткаруу түзүмдөрүн өзгөчө кырдаалдар зонасына чыгарууга жана тейлөө объекттеринде же аймактарында өзгөчө кырдаалдардын кесепеттерин жоюу боюнча иштерди жүргүзүүгө ар дайым даярдыкта кармоодо жеке сиңирген эмгеги үчүн, өзгөчө кырдаалдар шарттарында калкты иш-аракеттерге даярдоого катышкандыгы үчүн, авариялык-куткаруу кызматтары жана авариялык-куткаруу түзүмдөрү үчүн квалификациялуу кадрларды тарбиялоодо, окутууда, даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкендиги үчүн Кыргыз Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин, Кыргыз Республикасынын Жарандык коргонуусунун мамлекеттик тутумунун Жарандык коргонуу кызматтарынын жана авариялык-куткаруу түзүмдөрүнүн Жарандык коргонуу жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.
23. "Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ишкери" ардак наамы Кыргыз Республикасынын жараны же чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам болуп саналган жана Кыргыз Республикасынын экономикасынын өнүгүшүнө олуттуу салым кошкон, ошондой эле ишкердик чөйрөсүндө 5 жылдан кем эмес үзгүлтүксүз иштеген ишкердик иштин субъектинин уюштуруучусуна ыйгарылат.

Ишкердик иштин субъекти төмөнкү критерийлерге жооп берүүгө тийиш:

- "Чарбалык шериктиктер жана коомдор жөнүндө" жана "Акционердик коомдор жөнүндө" Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жалгыз уюштуруучу болуп саналган же уставдык же акционердик капиталынын 50 пайызынан ашык өлчөмдөгү үлүшкө ээ болгон уюштуруучу тарабынан түзүлгөн;

- Кыргыз Республикасынын экономикасынын өнүгүшүнө олуттуу салым кошкон жана 1 (бир) миллион сомдон кем эмес өлчөмдө толук төлөнгөн уставдык капиталга ээ;

- республикалык жана жергиликтүү бюджеттерге карызы болбогон;

- кошумча нарктын жогорку даражасындагы инновациялык, импортту алмаштыруучу жана экспортко багытталган продукцияны чыгаруучу жана чакан же орто ишкердиктин субъекттеринин категориясына кирген;

- Кыргыз Республикасынын региондорунун социалдык-экономикалык өнүгүшүнө олуттуу салым кошкон, ошондой эле кайрымдуулук ишин жүргүзгөн;

- иш мезгилинде банкроттук жол-жобосун демилгелөөгө же болбосо өтүүгө дуушар болбогон.

24. Кыргыз Республикасынын ардак наамына татыктуу болгондорго Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан белгиленген үлгүдөгү төш белги тапшырылат.

Төш белги көкүрөктүн оң тарабына тагылат жана сыйланган адамдын биринчи категориядагы мамлекеттик сыйлыктардын катарына кирген ардак наамы болсо, ал белгиден кийин тагылат.

17-берене.

1. Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы менен ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн адамдар өлкөнүн социалдык-экономикалык жана рухий потенциалын арттырууда сиңирген эмгеги, мамлекеттик жана муниципалдык кызматта, билим берүү жана медицина чөйрөсүндө, өндүрүштүк, илимий-техникалык, чыгармачылык, тарбия берүү, коомдук жана кайрымдуулук ишиндеги олуттуу жетишкендиктери үчүн сыйланышы мүмкүн.
2. Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы менен сыйланган адамга "Ардак белги" белгиси тапшырылат.
3. "Ардак белги" төш белгиси көкүрөктүн оң тарабына тагылат жана сыйланган адамдын ардак наамы болсо, Кыргыз Республикасынын ардак наамынын төш белгисинен кийин тагылат.

18-берене.

1. Кыргыз Республикасынын илим жана техника жаатындагы мамлекеттик сыйлыктары ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн үчүнчү абзацында көрсөтүлгөн адамдарга ыйгарылат:

1) мамлекеттик тилди сактоого жана өнүктүрүүгө, статусун жогорулатууга өбөлгө түзүүчү көрүнүктүү илимий эмгектери (илимдин бардык багыттары боюнча) үчүн - Касым Тыныстанов атындагы мамлекеттик сыйлык;

2) ата мекендик илимди олуттуу байыткан жана табигый, техникалык, коомдук жана гуманитардык илимдерди өнүктүрүүгө, кыргыз илиминин жана техникасынын дүйнөдөгү алдыңкы жетишкендиктердин деңгээлине чыгуусуна олуттуу салым кошкон илимий изилдөөлөрдүн натыйжалары үчүн;

3) экономиканы жана социалдык чөйрөнү инновациялык өнүктүрүүнү, ошондой эле өлкөнүн коргонуу жөндөмдүүлүгүн бекемдөөнү камсыз кылуучу жаңы техниканын жана прогрессивдүү технологиялардын үлгүлөрүн иштеп чыккандыгы үчүн;

4) мамлекеттик сырга таандык болгон маалыматтарды камтыган, экономиканын ар түрдүү тармактарында принциптүү жаңы буюмдарды, технологиялык процесстерди иштеп чыккандыгы жана түзгөндүгү үчүн.

2. Кыргыз Республикасынын адабият жана искусство жаатындагы Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгы Кыргызстандын көп улуттуу маданиятын байыткан, эстетикалык жана тарбиялык чоң таасирге ээ болгон жана коомго кеңири таанылган адабият жана искусство (поэзия, проза, драматургия, музыка, кино, архитектура жана скульптура, театр жана көркөм сүрөт искусствосу, радио жана телечыгармалар) жаатындагы көрүнүктүү чыгармалары үчүн ушул Мыйзамдын 1-беренесинин 3-бөлүгүнүн үчүнчү абзацында көрсөтүлгөн адамдарга ыйгарылат.
3. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыгынын лауреаттарына акчалай сыйлык жана Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан белгиленген үлгүдөгү төш белги тапшырылат.

Төш белги көкүрөктүн оң тарабына тагылат жана сыйланган адамдын ардак наамы же Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы болсо, алардын белгисинен кийин тагылат.

3-глава. Мамлекеттик сыйлыкка, ардак наамдарга жана мамлекеттик сый акыларга сунуштоонун, мамлекеттик сыйлыктар менен сыйлоонун, ардак наамдарды ыйгаруунун жана мамлекеттик сый акыларды берүүнүн тартиби

19-берене.

1. Мамлекеттик сыйлыктарга жана ардак наамдарга сунуштар Кыргыз Республикасынын Президентине төмөнкүлөр тарабынан киргизилет:

1) Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Төрагасы;

2) Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин комитеттери, парламенттик фракциялары жана депутаттык топтору;

3) Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы - Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын Жетекчиси;

4) Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун төрагасы;

5) Кыргыз Республикасынын Конституциялык сотунун төрагасы;

6) Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин мүчөлөрү;

7) Кыргыз Республикасынын Башкы прокурору;

8) Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик катчысы;

9) Кыргыз Республикасынын Коопсуздук кеңешинин катчысы;

10) Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын төрагасы;

11) Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өгкөрүү боюнча борбордук комиссиясынын төрагасы;

12) Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасынын төрагасы;

13) Кыргыз Республикасынын Акыйкатчысы (Омбудсмени);

14) Кыргыз Республикасынын Президентинин облустардагы ыйгарым укуктуу өкүлдөрү;

15) Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлери.

2. "Баатыр эне" ордени жана "Эне даңкы" медалы менен сыйлоо жөнүндө өтүнүчтөр жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органдары тарабынан демилгеленет.
3. Соттуулугу жоюлбаган адамдарды мамлекеттик сыйлыктарга, ардак наамдарга же мамлекеттик сый акыларга сунуштоого жол берилбейт.

20-берене.

1. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары менен сыйлоо, ардак наамдарын ыйгаруу жана мамлекеттик сый акыларын берүү кийин мамлекеттик сыйлыктарды же ардак наамдардын жана мамлекеттик сыйлыктардын документтерин тапшыруу менен Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан сыйлоо, ардак наамды ыйгаруу же мамлекеттик сый акыларды берүү жөнүндө жарлыкты чыгаруу жолу менен жүргүзүлөт.
2. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктарын, ардак наамдарын жана мамлекеттик сый акыларын Кыргыз Республикасынын Президентинин тапшырмасы боюнча жана анын атынан Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Төрагасы, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин Төрагасы - Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын Жетекчиси жана башка кызмат адамдары тапшыра алат.
3. Сыйланган адамга мамлекеттик сыйлык жана сыйлоону ырастоочу документ берилет.
4. Кыргыз Республикасынын ардак наамына же мамлекеттик сыйлыгына татыктуу адамга Кыргыз Республикасынын ардак наамын ыйгарууну же мамлекеттик сый акыны берүүнү ырастоочу документ тапшырылат.

21-берене.

1. Мамлекеттик сыйлык менен кезектеги сыйлоо же ардак наамды ыйгаруу мурдагы мамлекеттик сыйлык менен сыйланган же ардак наам ыйгарылган учурдан тартып 5 жылдан эрте эмес жаңы сиңирген эмгеги үчүн жүргүзүлөт.
2. Кыргыз Республикасынын Президенти өзгөчө учурларда 5 жылдык мөөнөт өткөнгө чейин адамды мамлекеттик сыйлык менен сыйлоого же ага ардак наам ыйгарууга укуктуу.
3. Даражага ээ сыйлыктарды кошпогондо, бир эле адам бир эле мамлекеттик сыйлык менен эки жолу сыйлана албайт.
4. "Ата Мекен Баатыры" жана "Эмгек Баатыры" Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражалары, ошондой эле "Эрдик" ордени менен жарандарды сыйлоо Кыргыз Республикасы көз карандысыздыкка ээ болгон учурдан тартып өзгөчө сиңирген эмгеги үчүн каза болгондон кийин да жүргүзүлүшү мүмкүн.

Мамлекетке жана коомго өзгөчө сиңирген эмгеги бар мурдагы мамлекеттик ишмерлерге (Кыргыз ССРинин Коммунисттик партиясынын Борбордук комитетинин биринчи катчыларына, Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин Президиумунун төрагаларына, Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин төрагаларына, Кыргыз ССРинин Министрлер Советинин төрагаларына) ыйгарылуучу "Кыргыз Республикасынын Баатыры" эң жогорку артыкчылык даражасын кошпогондо, каза болгондон кийин башка Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары менен сыйлоо жана ардак наамдарын ыйгаруу, мамлекеттик сый акыларын берүү жүргүзүлбөйт.

5. Каза болгондон кийин сыйланган учурда мамлекеттик сыйлык жана анын документтери аларды тагынуу укугусуз жакын туугандарына сактоо үчүн берилет.
6. Сыйланган адам каза болуп, ал тирүү кезинде мамлекеттик сыйлык тапшырылбай калган учурда мамлекеттик сыйлык жана анын документтери, ошондой эле ардак наамдын документтери жакын туугандарына аларды тагынуу укугусуз сактоо үчүн берилет.

22-берене.

1. Юбилейлерине байланыштуу, майрам күндөрдүн жана кесиптик майрамдардын алдында жарандарды Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары менен сыйлоо, ардак наамдарын ыйгаруу жана мамлекеттик сый акыларын берүү жүргүзүлбөйт.
2. Юбилейлерине байланыштуу Кыргыз Республикасынын административдик-аймактык бирдиктерин жана юридикалык жактарын мамлекеттик сыйлыктар менен сыйлоо 50 жыл толгондо жүргүзүлөт, кийинки сыйлоо 25 жыл өткөндөн кийин жүргүзүлөт.

4-глава. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктарына, ардак наамдарына жана мамлекеттик сый акыларына татыктуу болгон адамдардын укуктары жана милдеттери

23-берене.

Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктарына, ардак наамдарына жана мамлекеттик сый акыларына татыктуу болгон адамдарга мыйзамдарда социалдык кепилдиктер белгилениши мүмкүн.

24-берене.

Кыргыз Республикасынан чыгып кетип жаткан Кыргыз Республикасынын жарандары, чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар жана чет мамлекеттердин юридикалык жактары аларга таандык болгон Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктарын жана алардын документтерин, ошондой эле ардак наамдарынын жана мамлекеттик сый акыларынын документтерин алып кетүүгө укуктуу.

25-берене.

1. Мамлекеттик сыйлыктар жана алардын документтери сыйланган адам каза болгондон кийин аларды тагынуу укугусуз мураскорлорунда калат.
2. Сыйланган маркумдун мураскорлорунун макулдугу менен анын Кыргыз Республикасынын сыйлыктары жана алардын документтери, ошондой эле ардак наамдарынын жана мамлекеттик сый акыларынын документтери музейлерге сактоого берилиши мүмкүн.
3. Сыйланган маркумдун же ардак наамга, сыйлыкка, мамлекеттик сый акыга татыктуу болгон адамдын мураскорлору жок учурда ардак наамдын, сыйлыктын, мамлекеттик сый акынын документтери укуктук статусу жана компетенциясы Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан аныкталуучу мамлекеттик сыйлыктар фондуна кайтарылып берилүүгө тийиш.

26-берене.

1. Мамлекеттик сыйлыктарга татыктуу болгон адамдар алардын сакталышын камсыз кылууга тийиш.
2. Мамлекеттик сыйлыктар жана алардын документтери жоголгон учурда сыйлангандар сыйлыктарга болгон өз укуктарын сактап калышат.
3. Кыргыз Республикасынын ардак наамынын жана мамлекеттик сый акысынын документтери жоголгон учурда ардак наамга жана мамлекеттик сый акыга болгон бардык укуктар сакталып калат.

27-берене.

1. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары менен сыйланган, ардак наамдарына татыктуу болгон адамдар мыйзамдуу күчүнө кирген соттук актынын же сыйлоо жана ыйгаруу жөнүндө жарлыкты жокко чыгаруу тууралуу Кыргыз Республикасынын Президентинин Жарлыгынын негизинде гана алардан ажыратылышы мүмкүн.
2. Мамлекеттик сыйлыктардан, ардак наамдардан ажыратуу Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан тиешелүү жарлыкты чыгаруу жолу менен жүргүзүлөт.
3. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыгынан, ардак наамынан ажыратуу жөнүндө жарлык же сыйлоо жана ыйгаруу жөнүндө жарлыкты жокко чыгаруу тууралуу жарлык күчүнө кирген күндөн тартып ага карата ушул жарлыктардын бири чыгарылган адам Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктарына, ардак наамдарына татыктуу болгон адамдар үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген социалдык кепилдиктерге болгон укуктарын жоготот.
4. Мамлекеттик сыйлыктардан, ардак наамдардан ажыратылган адамдарга таандык болгон мамлекеттик сыйлыктар жана ардак наамга төш белгилер, ошондой эле алардын документтери Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте алып салынууга тийиш.

Алып салынган мамлекеттик сыйлыктар жана ардак наамга төш белгилер, ошондой эле алардын документтери мамлекеттик сыйлыктар фондуна өткөрүп берилет.

5. Сыйланган адам мамлекеттик сыйлыктан, ардак наамдан ажыратылган реабилитациялык негиздер боюнча соттун өкүмүн жокко чыгарууда бул жөнүндө чыгарылган Кыргыз Республикасынын Президентинин Жарлыгы жокко чыгарылууга, ал эми Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыгына, ардак наамына же мамлекеттик сый акысына болгон укугу калыбына келтирилүүгө тийиш.

28-берене.

1. Мурда мамлекеттик сыйлык менен сыйланган юридикалык жак кайра уюштурулган учурда мамлекеттик сыйлык кайра уюштуруу процессинде түзүлгөн юридикалык жакка өткөрүлүп берилет.
2. Мурда мамлекеттик сыйлык менен сыйланган юридикалык жак жоюлган учурда мамлекеттик сыйлык уюштуруучуга өткөрүп берилүүгө тийиш.

Мамлекеттик сыйлык жоюлуучу массага кирбейт жана аны карызда төлөө эсебине өткөрүп берүүгө жол берилбейт.

29-берене.

Мамлекеттик сыйлыктардын жана ардак наамдардын жана мамлекеттик сый акылардын белгилерин мыйзамсыз жасоо, тагынуу, сатып алуу, сатуу, алмашуу же өткөрүп берүүнүн башка формасы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке алып келет.

5-глава. Корутунду жоболор

30-берене.

Мурда СССРдин, Кыргыз ССРинин жана Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары жана ардак наамдары менен сыйланган Кыргыз Республикасынын жарандарында Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган бардык тиешелүү укуктар жана кепилдиктер сакталат.

31-берене.

Төмөнкүлөр күчүн жоготту деп таанылсын:

1) "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары жана ардак наамдары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын 2017-жылдын 28-июлундагы № 157 Мыйзамы (Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Жарчысы, 2017-ж., № 7-8, 759-ст.);

2) "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары жана ардак наамдары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу" Кыргыз Республикасынын 2019-жылдын 30-июлундагы № 106 Мыйзамы (Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Жарчысы, 2019-ж., № 7-8, 494-ст.);

3) "Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сыйлыктары жана ардак наамдары жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу" Кыргыз Республикасынын 2021-жылдын 9-августундагы № 94 Мыйзамы ("Эркин-Тоо" газетасы, 2021-жылдын 13-августу, № 87).

32-берене.

Ушул Мыйзам расмий жарыяланган күндөн тартып он күн өткөндөн кийин күчүнө кирет.